Onderwijs Zorg Arrangement (OZA): Een Kans voor Kinderen in Ontwikkeling
Voor veel kinderen die uitvallen of dreigen uit te vallen binnen het huidige onderwijssysteem, biedt de samenwerking van Stichting LinQ en Stichting Speciaal Onderwijs Expertisecentra (SSOE) een waardevolle oplossing: het Onderwijs Zorg Arrangement (OZA). Het OZA-traject ondersteunt leerlingen door een veilige en stimulerende omgeving te bieden waarin ze zich kunnen ontwikkelen. In dit interview delen SSOE-werknemers Merijn van Kempen (extern begeleider OZA) en Marion Ooms (orthopedagoog) hun ervaringen met het OZA-traject.
Expertise met hart voor het kind
Merijn en Marion spelen elk een belangrijke rol binnen het Onderwijs Zorg Arrangement. Merijn werkt namens SSOE meerdere dagdelen per week bij LinQ en haar inzet is voornamelijk gericht op het onderwijsaspect. Ze verzorgt het onderwijs voor cliënten en overziet meerdere OZA-trajecten om de samenwerking tussen LinQ en SSOE verder vorm te geven. Merijn: “Mijn werk focust zich op het begeleiden van leerlingen, waarbij ik hen ondersteun bij een opbouw in onderwijstaken en vervolgens een mogelijke terugkeer naar regulier dan wel speciaal onderwijs begeleid".
Marion heeft als Orthopedagoog een bredere betrokkenheid binnen het OZA-traject; zij werkt niet alleen bij LinQ, maar ook bij andere zorginstellingen en scholen in de regio. Marion: “Mijn rol omvat het uitvoeren van beeldvorming van leerlingen op scholen of in zorg en advisering bij het opbouwen in doelen en doorstroom in verschillende fasen van ons OZA-traject. Daarnaast bied ik op reguliere PO-scholen preventieve ondersteuning aan leerlingen die dreigen uit te vallen, door mee te kijken op welke wijze zij in het onderwijssysteem kunnen blijven functioneren. Welke aanpassingen zijn er mogelijk om aan de leerling tegemoet te komen? En wat is hierin haalbaar voor de leerkracht? Voorkomen van uitval is altijd de beste optie!”
Merijn van Kempen
Extern Begeleider OZA - SSOE
Marion Ooms
Orthopedagoog - SSOE
Wat is het OZA-traject?
Het OZA-traject is opgezet voor leerlingen die vastlopen in het reguliere onderwijssysteem en daardoor tussen wal en schip dreigen te vallen. Dit traject biedt een combinatie van onderwijs en zorg binnen een aangepaste omgeving. Merijn en Marion zijn betrokken bij het bieden van deze ondersteuning, waarbij zij samen LinQ maar ook gemeenten en samenwerkingsverbanden de juiste balans zoeken tussen onderwijsdoelen en zorgbehoeften.
Merijn: “De samenwerking tussen LinQ en SSOE is ontstaan vanuit de wens om het verschil te maken voor kinderen die niet binnen de lijnen van het huidige onderwijssysteem passen. Dankzij de landelijke experimenteerregeling Onderwijs Zorg Arrangementen kunnen onze organisaties samenwerken en een op maat gemaakt traject aanbieden waarin onderwijs en zorg in elkaar overlopen. Dit geeft de leerlingen de tijd en ruimte om stap voor stap terug te keren naar een passende school. En zo kunnen onderwijs en zorg ook van elkaar leren en elkaar aanvullen. Wanneer een overstap naar school alsnog niet mogelijk blijkt te zijn, bekijken we samen andere mogelijkheden zoals doorstroom naar een dagbestedingsplek.”
Voor wie is OZA bedoeld?
Marion: “Het OZA-traject is bedoeld voor kinderen die het lastig hebben in het onderwijs en dreigen uit te vallen of al uitgevallen zijn. Wij brengen in kaart welke mogelijkheden er zijn en welke ondersteuning hierbij nodig is. Iedere leerling heeft van nature potentie om zich verder te ontwikkelen. Hierbij hebben we de samenwerking nodig met bijvoorbeeld gemeenten, samenwerkingsverbanden, thuiszitter coördinator, hulpverlening en scholen in de regio. Zij denken mee in dat wat nodig is. Het is voor OZA essentieel om hierin onze krachten te bundelen en zo samen te zorgen voor ontwikkelkansen. Of het nu richting school is of een vorm van dagbesteding, de nadruk ligt altijd op het stimuleren van groei en motivatie.”
Hoe ziet een OZA-week eruit?
Merijn: “Een reguliere week binnen het OZA-traject bij LinQ draait om maatwerk en persoonlijke begeleiding. De leerlingen werken een half uur tot een uur per dag met mij of collega Anne Mauer die als leerkracht in dienst is bij LinQ.”
“Ik besteed aandacht aan het werken met een werkschema en we werken samen uit werkboeken. Daarnaast krijgt de leerling instructie op maat. Veel leerlingen vinden het moeilijk om naar instructies die ze krijgen te luisteren en op een juiste manier te verwerken, maar dit is wel een belangrijk onderdeel binnen een schoolse setting. In een 1-op-1 situatie of kleine groep wordt de leerling weer geleerd hiermee om te gaan. Ook is het omgaan met uitgestelde aandacht een leerpunt, in een verder stadium is ook dit van wezenlijk belang. Dit is vaak nog erg lastig voor een leerling. LinQ ondervangt vaak het praktische aanbod al, waardoor mijn focus veelal gaat naar de theoretische didactiek, en het onderhouden danwel uitbouwen van de leerwerkhouding. De doelen vanuit onderwijs en zorg worden op elkaar afgestemd. Elke leerling heeft een eigen casemanager die van het complete aanbod op de hoogte is.”
Merijn benadrukt dat de focus niet ligt op de inhoud van het lesmateriaal, maar op het opbouwen van bovengenoemde ondersteunende vaardigheden.
Merijn: “Vaak start ik met iets wat hen aanspreekt, zoals een oefening op de computer of werken in een praktische situatie. Denk hierbij aan creatief bezig zijn, een eind wandelen of een kookles, en vanuit daar bouw ik langzaam verder op. Het begint allemaal met bandvorming en het bieden van succeservaringen, want vertrouwen en veiligheid is essentieel. Dit proces vraagt tijd, maar vormt een solide basis voor hun verdere ontwikkeling in het traject.”
Ruimte voor persoonlijke aandacht
Kinderen binnen het OZA-traject hebben vaak specifieke behoeften die moeilijker te vervullen zijn in het onderwijs. Een veilige omgeving met nabijheid, vertrouwen en positieve feedback is voor deze kinderen essentieel. Onze leerlingen en hun ouders hebben vaak al een moeilijke weg afgelegd binnen ons huidige onderwijssysteem.
Merijn en Marion leggen uit dat de leerlingen extra aandacht en begrip nodig hebben, waarbij hun gevoelens en gedrag goed gelezen worden. Dit vraagt om regelmatig “check-in” momenten en goede observatie en interpretatie van gedrag, waarbij het belangrijk is om leerlingen ook de ruimte te geven om even uit de situatie te stappen wanneer iets niet lukt.
Marion: “In het onderwijs is deze intensieve ondersteuning vaak lastig te bieden door de grotere klassen en vaste lesstructuren. Het belang van flexibiliteit en het durven afwijken van het standaardprogramma, zoals kortere lesblokken of ontspanningsmomenten, om overprikkeling te voorkomen is daarbij erg belangrijk. Ook prikkelgevoeligheid speelt vaak een grote rol; veel kinderen binnen OZA hebben baat bij een rustige werkomgeving, nabijheid en visualisaties om informatie beter te verwerken.” De kern ligt volgens Marion in het bieden van maatwerk: “Aandacht voor relatie, autonomie, en competentie moet centraal staan, want ieder kind heeft hieraan behoefte,” vertelt ze. De mogelijkheid om meer op maat te werken, voorkomt dat deze leerlingen uitvallen en zorgt voor een omgeving waarin ze echt gezien en begrepen worden.
Trotse begeleiders
Als begeleiders binnen het OZA-traject zijn Merijn en Marion vooral trots op de groei en ontwikkeling die ze bij leerlingen zien. Merijn vertelt over Damian, die na zeven jaar afwezigheid weer in een schoolse setting terechtkwam. “Damian bewijst dat kinderen niet op papier te beoordelen zijn en dat er altijd kansen zijn om opnieuw te beginnen.” Marion vult aan dat het bijzonder is om kinderen die beschadigd zijn door eerdere ervaringen weer te zien opbloeien, met meer zelfvertrouwen en motivatie om stappen te zetten. “Het mooiste moment,” deelt Merijn, “is wanneer een leerling zegt dat hij voor het eerst echte vrienden heeft en met plezier naar school gaat. Daar doe je het voor.” Ieder kind heeft motivatie in zich, aldus Marion; het gaat erom die motivatie te vinden en te stimuleren.
Wensen voor de toekomst
Marion en Merijn zouden het helpend vinden als scholen in een vroeger stadium aan de bel trekken. “Niet wanneer uitval onoverkomelijk is, maar al wanneer gezien wordt dat ontwikkeling achter blijft of welbevinden van de leerling terugloopt.
Ook dan kan OZA reeds in beeld komen; binnen de huidige school kan iemand vanuit de Externe Dienstverlening van SSOE of zorg komen meedenken en zorgen voor passende ondersteuning. Denk hierbij ook aan een gedeelde plaatsing bij zowel school als ook zorg middels vermindering van onderwijs tijd (Variawet). Zo kunnen we wellicht samen uitval voorkomen en een plekje binnen de eigen school behouden.
Ook merken wij dat de overgang van primair naar voortgezet onderwijs nog niet soepel verloopt; met name financiering van een OZA-traject roept nog veel onduidelijkheden op. Maar succesvolle inzet van OZA kan juist grote zorgkosten in de toekomst voorkomen.”
Meer informatie
Het Onderwijs Zorg Arrangement van SSOE en LinQ is meer dan alleen een opvangplek; het is een kans voor kinderen om zich te ontwikkelen in hun eigen tempo en op een manier die aansluit bij hun unieke behoeften. Neem gerust contact op met Stichting LinQ of de Externe Dienstverlening van SSOE om meer informatie te krijgen.